اجتهاد در خدمت انقلاب/ ماجرای پرونده‏‏‌‏‏سازی برای آیت‏‏‌‏‏الله شاهرودی

سیدمحمود هاشمی شاهرودی، در خانواده‌ای اصیل با موقعیت برجسته علمی به دنیا آمد. پدرش سیدعلی حسینی شاهرودی، از شاگردان برجسته آیت‌الله خویی و بعدها خود از اساتید برجسته حوزه علمیه نجف بود. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه علویه نجف به پایان رساند و سپس در اندک زمانی، تحصیلات حوزوی خود را زیر نظر حجت‌الاسلام‌ والمسلمین شیخ هادی سیستانی آغاز کرد.
به‌واسطه هوش و استعداد فوق‌العاده‌ای که آیت‌الله شاهرودی داشت، از سوی اساتید بزرگی موردتوجه قرار گرفت و توانست در دوران تحصیل خود از محضر اساتید برجسته‌ای چون امام خمینی، آیت‌الله العظمی خوئی و شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر بهره ببرد. وی با توجه به با نبوغ و استعداد فراوان جزء شاگردان برجسته و منحصربه‌فرد اساتید خود بود.

ارتباط آیت‌الله شاهرودی با امام موسی صدر

ارتباط آیت‌الله شاهرودی با شهید صدر داستان جالب و البته کهنی دارد. به طوری که خود آیت‌الله شاهرودی در رابطه با پیشینه این آشنایی می‌گوید؛ "من در دبیرستان بودم و شهید صدر در عراق به عنوان چهره فقیه نوپای جوان، با فکر و اندیشه‌های جدید مخصوصاً در سطح دانشجوها و نسل جوان مطرح شده بود؛ به ویژه کتاب‌هایی مثل «فلسفتنا» و مقالاتی در نشریه الاضواء می‌نوشت، از او در میان جوان‌ها چهره محبوبی ساخته بود. بعد که وارد حوزه شدیم، بعضی از اساتیدی که خدمتشان درس‌های سطح و به‌خصوص سطح عالی را مشغول شدیم، از شاگردان ایشان بودند. قهراً به ارتباط با ایشان انجامید. البته قبل از رفتن به درس ایشان، به جلسات و گفتگوهایی که در نجف بین علما و فضلا زیاد هم هست، می‌رفتم و خدمت ایشان رسیده بودم و ایشان هم ما را به سبب ابویمان می‌شناختند." 

ملاقات و آشنایی این شاگرد و استاد روز به روز مستحکم‌تر و صمیمی‌تر می‌شد تا جایی که پای وی به درس خارج و فقه و اصول شهید صدر باز شده و هوش و نبوغ سید محمود مورد توجه استاد شهیدش قرار گرفت، تا جائی که یک رابطه پدر و پسری بین آن دو برقرار شده بود به طوری که شهید صدر در نامه‌ای به یکی از شاگردانش درباره او نوشت: "آقای هاشمی رشد علمی شگفت‌انگیز و نبوغ‌آمیزی دارد."

این رابطه تنگاتنگ و نزدیک علمی شاگرد و استاد به‌طوری است که شهید صدر در مورد ایشان گفت: "آقای هاشمی عنوان وجود من است." و در گفتگویی دیگر شهید صدر آیت الله شاهرودی را بهترین نماینده جهت‌گیری مکتبی علمی خود معرفی کرد، چنانچه شاهد هستیم وی نماینده علمی شهید صدر محسوب می‌شد. به‌طوری‌که در کنفرانس اقتصادی با موضوع بانکداری اسلامی که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در جده برگزار شده بود، سید محمدباقر صدر، هاشمی شاهرودی را به‌عنوان نماینده خود راهی فرستاد و پس از آن از نقش ایشان در این کنفرانس تقدیر کرد.

اجازه اجتهاد شاگرد توسط استاد

به‌واسطه نبوغی که در آیت‌الله هاشمی شاهرودی وجود داشت وی قبل از سن سی سالگی اجازه اجتهاد خود را از استادش شهید سیدمحمدباقر صدر دریافت کرد.
با توجه به شناختی که از قدرت علمی و نبوغ فکری هاشمی شاهرودی در نجف پیدا شده بود، امام خمینی وی را در مسیر بحث و تدریس در حوزه علمیه قم تشویق و راهنمایی کردند. و این ‌گونه بود که ایشان تا به امروز فعالیت‌هاى بسیارى را در زمینه‌هاى علمى و فرهنگى به انجام رسانده و طلاب بسیارى از محضر وی بهره‌مند شده‌اند. به گفته بزرگان و شاگردان، ویژگى اصلی دروس ایشان دقت فراوان، تسلط بر مباحث و نوآورى در زمینه‌های متعدد و مختلف علمی است.

موضع امام خمینی(ره) در مقابل توهین به آیت‌الله شاهرودی

به نقل از خاطره‌ای از آیت‌الله قوچانی؛ زمانی عراقی‌ها رذالتی کردند و برای مرحوم آیت‌الله شاهرودی پرونده‌سازی کردند. آن‌ها می‌دانستند که وجوهاتی که برای ایشان می‌آمد به وسیله حوالجات بود ولی چون می‌خواستند اذیت کنند یکی از نمایندگان آیت‌الله شاهرودی را مورد سؤال قرار داده بودند که این پول‌ها را چه کار می‌کنی؟ برای چه کسی و کجا می‌بری؟ معلوم شد که از کشورهای خارجی به صورت رسمی پول می‌آمده به عنوان شهریه طلبه‌ها به محضر ایشان داده می‌شده است؛ این موضوع را بهانه کردند و سرانجام برایش پرونده تشکیل داده و اخطاریه فرستادند.

این موضوع به گوش امام رسید و ایشان خیلی ناراحت شدند و پیام دادند که چرا اخطاریه را دریافت کردید؟ آن‌ها چه حقی دارند نسبت به یک مرجع این گونه اقدامی انجام دهند. آن‌ها مقدماتی چیده بودند که بازرس به منزل بیاید و از آقا سؤال و جواب کند که ایشان را به محکمه نبرند. اما امام فرموده بودند هیچ کس حق ندارد از ایشان بازجویی کند، هیچ کس را راه ندهید، ایشان هم زیر بار این مسأله نرود.‌

یادم هست که امام در برابر این مسأله موضع جدی گرفتند و آن‌ها هم به فرمان امام گوش دادند و همین‌طور عمل کردند. حتی یادم هست مرحوم آیت‌الله شاهرودی شهریه طلبه‌ها را از بیستم ماه می‌داد و مراجع دیگر اول برج می‌دادند. پس از آن بود که صحبت شد وجوهات برای ایشان کم آمده و چیزی در اختیار ندارد و نمی‌تواند شهریه طلبه‌ها را در نجف بدهد و قرار است تعطیل کند. به مجرد این‌که این حرف به گوش امام رسید امام فرمودند نه خیر، شهریه را بدهند. فوراً هم مبلغی به آیت‌الله شاهرودی حواله کردند تا ایشان شهریه را بدهد و تعطیل نکند و مسائل محفوظ بماند.‌

اصلاح طلب یا اصولگرا؟ 

یکی از پرسش‌ها و سؤالاتی که در رابطه با شخصیت‌ها و افرادی که در کشور منصبی را بر عهده می‌گیرند این سؤال است که؛ اصلاح‌طلب است یا اصول‌گرا؟ عده‌ای در رابطه با آیت‌الله محمود شاهرودی با توجه به این که وی از اعضای برجسته جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و همچنین حمایت او از کاندیداتوری محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری و رسیدن به یکی از صندلی‌های کنار رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، او را اصول‌گرا می‌دانند.

از طرفی هم شاهد هستیم جامعه مدرسین در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی نیز از حامیان او بود. شاید از همین روست که حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق نوری در کتاب خاطراتش در مورد شاهرودی می‌نویسد: «آیت‌الله سیدمحمود هاشمی‌ شاهرودی نه جزء جناح راست یا چپ بوده و نه در یک فراکسیونی می‌باشد». به همین جهت برخی فعالین سیاسی و رسانه‌ای شاهرودی را در زمره اصولگرایان میانه‌رو می‌دانند.

نقش آیت‌الله شاهرودی در گسترش اندیشه ولایت‌فقیه